عوارض اهدای خون چیست؟ + مزایای اهدای خون

یکی از کارهای خیری که افراد چندین سال است که انجام می‌دهند، اهدای خون است. اهدای خون می‌تواند به بیماران کمک کند تا سلامت خود را حفظ کنند یا به آن‌ها جانی تازه بدهد. علاوه بر آن، اهدای خون مزایایی برای فرد اهداکننده نیز دارد. اما شاید شما هم می‌خواهید عوارض اهدای خون و همچنین مزایای اهدای خون را بدانید.

اگر سطح خون فردی به دلیل تصادف یا بیماری کاهش یابد، یا اگر خون او در بدن به درستی کار نکند، اکسیژن یا سایر مواد مغذی کافی برای حفظ اندام‌های حیاتی او وجود نخواهد داشت. اهدای خون کامل می‌تواند به این افراد کمک کند.

اهدای خون می‌تواند یک عمل نجات دهنده زندگی باشد. اما ممکن است برای اهداکننده نیز فوایدی داشته باشد. در این مقاله از درمانگاه انصار به صورت کامل درباره عوارض اهدای خون و مزایا اهدای خون صحبت کردیم.

مزایای اهدای خون برای بیمار

اهدای خون می‌تواند به افراد مبتلا به بسیاری از بیماری‌ها کمک کند، مانند کسانی که:

• خونریزی داخلی یا خارجی به دلیل آسیب دیدگی دارند.
• تحت درمان سرطان هستند.
• اختلال خونی ارثی دارند.
• تحت عمل پیوند هستند.
• تحت عمل جراحی مانند جراحی قلب و عروق یا ارتوپدی هستند.
• نیاز به درمان‌هایی با پلاسما یا سایر فرآورده‌های خونی دارند.
• مبتلا به بیماری سلول داسی شکل یا بیماری دیگری هستند که بر خون تأثیر می‌گذارد.

در این بخش مزایای اهدای خون، برای فرد بیمار و نیازمند خون گفته شد. در ادامه به طور مفصل به مزایای اهدای خون برای فرد اهداکننده و همچنین عوارض اهدای خون برای این فرد گفته خواهد شد.

مزایای اهدای خون برای اهداکننده

برای بسیاری از افراد، اهدای خون فواید سلامتی بسیاری دارد. مقررات سختگیرانه سازمان انتقال خون در ایران به این معنی است که اهداکننده می‌تواند خون یا پلاسمای خود را با خیال راحت و بدون ترس اهدا کند.

خون اهدایی می‌تواند جان افراد نیازمند را نجات دهد. با این حال، به گفته برخی از متخصصان پزشکی، برای اهداکننده نیز مفید است. بخش‌های زیر با جزئیات بیشتری به برخی از مزایای اهدای خون برای اهداکننده می‌پردازد.

۱- شناسایی مشکلات سلامتی

هر فرد اهداکننده خون قبل از اهدای خون یک معاینه فیزیکی ساده و آزمایش خون انجام می‌دهد. این آزمایشات عمیق نیستند، اما ممکن است به شناسایی نگرانی‌های موجود درباره سلامتی، مانند کم خونی یا فشار خون بالا یا پایین کمک کنند.

اولین بخش از مزایای اهدای خون، اطلاع از وضعیت سلامتی از طریق آزمایش خون است. در این آزمایش موارد زیر بررسی می‌شوند:

• فشار خون
• دمای بدن
• ضربان قلب
• سطح هموگلوبین یا آهن

اگر آزمایش مشکلی را نشان دهد، فرد قادر به اهدای خون نخواهد بود. با این حال، نتایج می‌تواند اولین گام در جهت جستجوی درمان باشد. بنابراین از مزایای اهدای خون در این بخش این مورد است، که بعد از انجام آزمایش خون، از مشکلات سلامتی خود آگاه می‌شوید.

۲- امر خیر و معنوی

با توجه به آمار سازمان انتقال خون، اهدای یک واحد خون ممکن است جان سه نفر را نجات دهد. اهداکنندگان خون با این کار، خدمتی بزرگ به جامعه ارائه می‌کنند. این اهدای خون احساس معنوی و خوبی را به فرد اهداکننده می‌دهد. این دومین بخش مزایای اهدای خون و یکی از عمده‌ترین دلایل اهدای خون افراد مختلف است.

۳- کاهش کالری

ادعاهایی وجود دارند که نشان می‌دهند، یکی از مزایای اهدای خون سوزاندن 650 کالری است. با این حال، به نظر نمی‌رسد که هیچ مدرک علمی برای اثبات این موضوع وجود داشته باشد. هر گونه مزایای این کاهش کالری کوتاه مدت خواهد بود و به کاهش وزن فرد کمک نمی‌کند.

با این حال، مطالعه‌ای در سال 2012 نشان می‌دهد، از آنجایی که مراکز اهدای خون باید افراد را قبل از خون دادن وزن کنند، این امر می‌تواند به شناسایی افراد چاق کمک کند و به آن‌ها کمک کند تا وزن خود و هرگونه مشکل بهداشتی مرتبط را مدیریت کنند.

۴- کنترل فشار خون

برخی از تحقیقات منبع معتبر نشان داده است که اهدای خون ممکن است فشار خون را نیز کاهش دهد. شاید یکی از مهم‌ترین مزایای اهدای خون همین مورد باشد.

در سال 2015، دانشمندان فشار خون 292 اهداکننده را که یک تا چهار بار در طول یک سال خون دادند، کنترل کردند. حدود نیمی از آنها فشار خون بالا داشتند. به طور کلی، افرادی که فشار خون بالا داشتند، بهبودی را در خود مشاهده کردند. هر چه فرد بیشتر خون بدهد، بهبود چشمگیرتر است.

۵- سلامت قلب و عروق

در سال 2019، محققان داده‌های نزدیک به 160000 زن را که به مدت 10 سال یا بیشتر خون اهدا کرده بودند، بررسی کردند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که یکی از مزایای اهدای خون طولانی مدت، تضمین سلامت افراد در برابر بیماری‌های قلبی و عروقی است.

۶- کاهش سطح آهن مبتلایان به هموکروماتوز

قطعا بدن برای تولید گلبول‌های قرمز به آهن نیاز دارد. افراد مبتلا به این بیماری و سایر انواع هموکروماتوز آهن بیش از حد در خون خود دارند. آهن اضافی می‌تواند در اندام‌های مختلف بدن مانند کبد و قلب رسوب کند و بر عملکرد آن اندام‌ها تأثیر بگذارد.

طبق مقاله‌ای در سال 2003 توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، افراد مبتلا به هموکروماتوز راه درمانشان فلبوتومی است. که فرآیندی مشابه با اهدای خون است.

افراد مبتلا به این بیماری مجاز به اهدای خون هستند. به عبارت دیگر، برای مبتلایان به هموکروماتوز، اهدای خون می‌تواند یک گزینه درمانی و همچنین راهی برای کمک به دیگران باشد. بنابراین یکی از مزایای اهدای خون را می‌توان همین مورد برای افراد مبتلا به هموکروماتوز دانست.

۷- سلامت عمومی

آخرین بخش از مزایای اهدای خون، تاثیر آن بر شاخص کل سلامت عمومی بدن است. در سال 2007، محققان داده‌های بیش از 1 میلیون اهداکننده خون را بررسی کردند. در میان شرکت‌کنندگان، 30 درصد احتمال مرگ به هر دلیلی کمتر از منبع مورد اعتماد و احتمال ابتلا به سرطان 4 درصد کمتر بود.

این مزیت به قدری جدی است که گفته شده که به ازای هر اهدای خون سالانه، خطر مرگ به هر علتی در یک فرد به طور متوسط 7.5 درصد کاهش می‌یابد. البته قطعا این آمار فقط در برابر علل مرگی که رابطه مستقیم با عملکرد بدن دارند، صدق می‌کند. مثلا مرگ در اثر تصادف را قطعا شامل نمی‌شود.

عوارض اهدای خون

اهدای خون بی‌خطر است. به شرطی که مرکزی که به آن مراجعه کرده‌اید، از دستورالعمل‌های استاندارد پیروی کند. ایران و بسیاری از کشورهای دیگر مقررات سختگیرانه‌ای برای تضمین ایمنی دارند. بنابراین نیازی به نگرانی نیست.

اقدامات احتیاطی که این مراکز انجام می‌دهند، عبارتند از:

• غربالگری اهداکنندگان برای شرایط بهداشتی موجود
• استفاده از سوزن‌های جدید برای هر اهدا
• استفاده از کادر حرفه‌ای و مجرب
• ارائه نظارت و تغذیه مناسب برای اطمینان از بهبودی کامل

با این حال عوارض اهدای خون که نیز ممکن است به وجود بیایند را نمی‌توان نادیده گرفت. در ادامه به طور مفصل به بخش عوارض اهدای خون پرداخته‌ایم.

۱- واکنش‌های موقت بدن

گاهی اوقات ممکن است فرد پس از اهدای خون دچار عوارض جانبی شود. اگرچه عوارض اهدای خون جانبی شدید نادر است، اما واکنش‌های موقتی ممکن است رخ دهد. از جمله:

• ضعف
• سرگیجه
• حالت تهوع
• خونریزی به دلیل سوزن
• خونریزی زیر پوست یا کبودی

این علائم معمولا در عرض 24 ساعت ناپدید می‌شوند. برخی از راه‌های به حداقل رساندن این عوارض اهدای خون، شامل نوشیدن مایعات زیاد و خوردن وعده‌های غذایی متعادل در 24 تا 48 ساعت آینده است.

غذاهایی که می توانند آهن دریافتی فرد را افزایش دهند عبارتند از:

• گوشت قرمز
• اسفناج
• آب میوه و غلات غنی شده با آهن

۲- اثرات نامطلوب

در موارد نادر، یک فرد ممکن است عوارض اهدای خون را به شکل شدیدتر تجربه کند. مانند:

• مشکل در تنفس
• افت فشار خون
• انقباضات عضلانی
• غش کردن
• استفراغ و تشنج

این عوارض اهدای خون بیشتر بر اهداکنندگان جوان‌تر، آن‌هایی که کمبود وزن دارند و افرادی که برای اولین بار خون اهدا می‌کنند؛ تأثیر می‌گذارد.

تمامی عوارض اهدای خون همین مواردی بودند که در بالا ذکر شدند. که دیدید که این موارد بسیار نادر هستند. عوارض اهدای خون که در بالا ذکر شده‌اند بسیار کم رخ می‌دهند و امروزه با پیشرفت مراکز انتقال خون در ایران، درمان این عوارض در محل و پس از اهدای خون انجام می‌شود.

نکات قبل از اهدای خون

برای بهره بردن از مزایای اهدای خون و دوری از عوارض اهدای خون، نکاتی وجود دارند که باید رعایت شوند. قبل از اهدای خون یا فرآورده‌های خونی، فرد باید مطمئن شود که شرایط لازم را دارد.

برخی از سوالاتی که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

سلامت عمومی فرد در چه حالت است؟

آیا فرد بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا HIV دارد؟

شرایط سنی و وزنی فرد مساعد است؟

آیا فرد اخیرا سفر کرده و یا خالکوبی کرده است؟

اگر فرد قصد اهدای پلاکت دارد، آیا در 48 ساعت گذشته آسپرین مصرف کرده است؟

این‌ها و بسیاری از عوامل دیگر می‌توانند بر توانایی فرد در اهدای خون تأثیر بگذارند. با رعایت این موارد شما مزایای اهدای خون را احساس خواهید کرد. همچنین از عوارض اهدای خون در امان خواهید بود.

فقط 24 ساعت طول می‌کشد تا بدن پلاسمای خود را دوباره پر کند. اما ممکن است 4 تا 6 هفته طول بکشد تا خون از دست رفته جایگزین شود. به همین دلیل، اکثر افراد نمی‌توانند بیش از یک بار در هر 8 هفته خون اهدا کنند.

عوارض اهدای پلاکت خون

در زمان اهدای خون ممکن است با توجه به گروه خونی‌تان، از شما درخواست اهدای پلاکت خون کنند. از این رو اولین سوالی که در این شرایط برای هر شخصی پیش می‌آید، این است که عوارض اهدای پلاکت خون چیست؟ یا اینکه آیا اهدای پلاکت خون مضراتی برای سلامتی دارد؟ در ادامه پاسخ تمام این سوالات را خواهید گرفت.

پلاکت خون چیست؟

پلاکت‌ها، قطعات کوچک سلولی هستند که در خون گردش می‌کنند. آن‌ها نقش حیاتی در لخته شدن خون دارند و به توقف خونریزی در هنگام آسیب دیدگی رگ کمک می‌کنند.

پلاکت‌ها در مغز استخوان تولید می‌شوند و عمری حدود 7 تا 10 روز دارند. هنگامی که یک رگ خونی آسیب می‌بیند، پلاکت‌ها به محل جذب می‌شوند و در کنار هم جمع می‌شوند تا یک پلاگ را تشکیل دهند. این پلاگین به مهر و موم شدن زخم و جلوگیری از خونریزی بیشتر کمک می‌کند. پلاکت‌ها همچنین در سایر عملکردهای مهم بدن مانند بهبود زخم و التهاب نقش دارند.

اهمیت اهدای پلاکت خون

اهدای پلاکت نوعی اهدای خون است که در آن به طور خاص پلاکت‌ها را جمع آوری می‌کنند. پلاکت‌ها جزء حیاتی خون هستند و برای لخته شدن خون ضروری هستند. از تزریق پلاکت برای درمان شرایط مختلفی استفاده می‌شود، از جمله:

• سرطان
• سرطان خون
• سایر اختلالات خونی
• خونریزی شدید
• عمل جراحی

پلاکت‌ها ماندگاری کوتاهی دارند، بنابراین نیاز دائمی به اهداکنندگان پلاکت وجود دارد. یک اهدای پلاکت می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد. از این رو توجه ویژه‌ای به اهداکنندگان پلاکت خون می‌شود. چرا که این کار خیر آن‌ها جان‌های زیادی را نجات می‌دهد. اما خب باید دانست که برای شخص اهداکننده، عوارض اهدای پلاکت خون چیست؟ در ادامه پاسخ را آورده‌ایم.

عوارض اهدای پلاکت خون چیست؟

همانطور که در بالا گفتیم، ارزش ااهدای پلاکت خون بسیار بالاست و جان‌هایی را نجات خواهد داد. پیشنهاد ما نیز انجام این عمل خیر است. چرا که شایع‌ترین عوارض جانبی اهدای پلاکت خون خفیف است و در عرض چند ساعت خود به خود از بین می‌رود. این عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لرز
• خستگی
• حالت تهوع
• گزگز در دست یا پا
• طعم فلزی در دهان
• سبکی سر یا سرگیجه
• کبودی یا درد در محل وارد کردن سوزن

نکته!: البته همانطور که گفته شد، این عوارض ظرف چند ساعت و خود به خود از بین می‌روند. بنابراین اگر هنوز دو به شک هستید، نگرانی‌های خود را کنار بگذارید و با اهدای پلاکت خون خود، جان چند نفر را نجات دهید.

جمع‌بندی

سالانه حدود میلیون‌ها نفر در ایران خون اهدا می‌کنند. اما با این حال باز هم نگرانی‌هایی وجود دارد و سازمان انتقال خون هر مدت اطلاعیه‌ای در خصوص نیازمندی بیشتر به خون ارسال می‌کند. اهدای خون یک فعالیت ارزشمند و مفید است. این شامل سطح پایینی از خطر و برای برخی از افراد مزایایی نیز دارد.

در این مقاله از درمانگاه انصار و به بهانه روز جهانی اهدای خون، به عوارض اهدای خون و همچنین مزایای اهدای خون پرداختیم. امیدواریم از این مقاله نهایت استفاده را برده باشید. فراموش نکنید، کمی خون از شما می‌تواند جان‌هایی را به افرادی بازگرداند.