نحوه درمان آفت دهان – روش 100% تضمینی

 آفت دهان یکی از مشکلات رایج و دردناک در ناحیه داخلی دهان است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت روش‌های موثر درمان آفت دهان به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر درد و التهاب ناشی از این زخم‌های کوچک را کاهش دهید و بهبودی کامل را تجربه کنید. در این مقاله از درمانگاه انصار، به بررسی علت‌ها، علائم و بهترین راهکارهای درمان آفت دهان می‌پردازیم تا بتوانید به صورت اصولی و موثر با این مشکل مقابله کنید.

آفت دهان چیست؟

آفت دهان زخم‌های کوچک و دردناکی هستند که معمولاً در داخل لب‌ها، روی گونه‌ها یا زبان ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها معمولاً به رنگ سفید یا زرد بوده و دور آن‌ها هاله‌ای قرمز دیده می‌شود. آفت دهان برخلاف تبخال، مسری نیست و به دلیل عفونت ویروسی ایجاد نمی‌شود. این زخم‌ها معمولاً باعث ناراحتی و درد هنگام غذا خوردن، نوشیدن و صحبت کردن می‌شوند.

آفت دهان می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در کودکان و نوجوانان شایع‌تر است. دلیل دقیق بروز آفت مشخص نیست، اما عواملی مانند استرس، ضعف سیستم ایمنی، حساسیت‌های غذایی و ضربه به دهان می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. آفت‌ها معمولاً پس از یک تا دو هفته بهبود می‌یابند و در بیشتر موارد بدون نیاز به درمان خاص بهبود پیدا می‌کنند.

علت بروز آفت دهان چیست؟

به طور کلی علت اصلی بروز آفت دهان مشخص نیست. اما با این حال دلایلی وجود دارند که اکثرا موجب بروز آفت دهان هستند. همچنان نمی‌توان گفت که 100% این موارد شما را به آفت دهان مبتلا می‌کنندو اما خب تاثیر آن‌ها در مبتلا شدن تقریبا توسط پزشکان ثابت شده است. بنابراین نباید توقع داشت که پرهیز از موارد زیر، نحوه درمان آفت دهان است.

• سیستم ایمنی ضعیف
• استرس و فشار روانی
• ویروس‌ها و باکتری‌ها
• ضربه خوردن به دهان
• آلرژی به مواد غذایی مانند قهوه، شکلات، پنیر، آجیل و مرکبات
• تغذیه نامناسب
• برخی داروهای خاص

علائم آفت دهان

شناخت علائم آفت دهان، گام مهمی برای درمان صحیح آن است. شایع‌ترین نشانه‌ها شامل زخم‌های دردناک و کوچک در داخل لب‌ها، گونه‌ها یا روی زبان است که معمولاً با یک لایه زرد و پایه قرمز پوشیده شده‌اند. برخلاف تبخال، آفت معمولاً با تب همراه نیست و ضایعات آن معمولاً طی ۷ تا ۱۴ روز بهبود می‌یابند.

زخم‌های آفتی معمولاً ابتدا به صورت نقطه‌ای کوچک ظاهر شده و طی چند روز به اندازه کامل خود می‌رسند. این زخم‌ها معمولاً به شکل گرد یا بیضی، با لایه‌ای از سلول‌های مرده و هاله قرمز اطرافشان دیده می‌شوند. باید توجه داشت که هر زخمی در دهان آفت نیست و برای درمان هر زخمی نباید به درمان آفت دهان اکتفا کرد.

دهان محل رشد زخم‌های متفاوتی است. بنابراین نمی‌توان هر زخمی در دهان را به آفت دهان ربط داد. یا اینکه نباید برای درمان هر زخمی در دهان، دنبال نحوه درمان آفت دهان باشید. زخم‌های آفتی خفیف، شایع‌ترین شکل استوماتیت آفتی، به قطر کمتر از 1 سانتی‌متر، به شکل گرد یا بیضی، با غشای کاذب زرد یا خاکستری (یعنی لایه‌ای از سلول‌های مرده که می‌توانند پاک شوند) هستند. زخم معمولاً توسط یک هاله قرمز التهابی احاطه شده است و معمولاً در عرض 7-14 روز بهبود می‌یابد.

نحوه تشخیص آفت دهان

برای تشخیص آفت دهان، معمولا نیازی به آزمایش‌های پیچیده نیست. زخم‌های آفتی مشخصات ظاهری ویژه‌ای دارند که در معاینه فیزیکی توسط پزشک یا حتی خود فرد قابل شناسایی‌اند. زخم‌های گرد یا بیضی شکل با لایه زرد یا خاکستری و حاشیه قرمز، معمولاً در داخل لب‌ها، گونه‌ها یا زبان ظاهر می‌شوند.

در بزرگسالان تشخیص آفت معمولاً آسان است، اما در کودکان ممکن است نیاز به معاینه دقیق‌تری باشد. در موارد خاص یا مشکوک، پزشک ممکن است آزمایش خون، کشت ضایعه یا بیوپسی برای رد سایر بیماری‌ها مانند عفونت‌های ویروسی یا شرایط خودایمنی تجویز کند.

نحوه درمان آفت دهان: روش‌های مؤثر خانگی و پزشکی

آفت دهان ممکن است ظاهراً مشکل ساده‌ای به نظر برسد، اما درد و ناراحتی آن می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را مختل کند. درمان آفت دهان با هدف کاهش درد، تسریع در روند بهبود و پیشگیری از بروز مجدد انجام می‌شود. بسته به شدت علائم و تعداد زخم‌ها، درمان می‌تواند خانگی یا دارویی باشد. پزشک برای انتخاب بهترین روش درمان به عواملی مانند شدت بیماری، سن بیمار، سلامت عمومی، سوابق دارویی و وضعیت سیستم ایمنی توجه می‌کند.

روش‌های خانگی درمان آفت دهان

اگر آفت شما خفیف باشد و علائم خیلی شدید نباشد، می‌توانید از روش‌های ساده و خانگی زیر برای تسکین درد و بهبود سریع‌تر استفاده کنید:

۱. غرغره آب نمک ولرم

محلول آب نمک خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد. شستشوی دهان با آب نمک باعث خشک شدن و جمع شدن زخم و کاهش التهاب می‌شود. برای تهیه این محلول، یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و روزی ۲ تا ۳ بار دهان را با آن بشویید.

۲.استفاده از مسواک نرم

استفاده از مسواک نرم و مسواک زدن آرام بدون تحریک مستقیم زخم، جلوی رشد باکتری‌های مضر را می‌گیرد. حتماً از خمیردندان بدون سدیم لوریل سولفات استفاده کنید تا تحریک مخاط دهان تشدید نشود.

۳. چای کیسه‌ای سرد شده یا چای سیاه

تانن موجود در چای خاصیت ضدالتهابی دارد. قرار دادن چای کیسه‌ای سرد روی زخم یا غرغره با چای سردشده، به تسکین درد و کاهش زخم کمک می‌کند.

۴.استفاده از ویتامین E موضعی

کپسول ویتامین E را باز کرده و محتوی آن را مستقیماً روی آفت قرار دهید. این ویتامین باعث ترمیم سریع‌تر سلول‌ها، کاهش التهاب و جلوگیری از تحریک بیشتر زخم می‌شود.

۵. مکیدن یخ یا استفاده از کمپرس سرد

سرما باعث کاهش التهاب و بی‌حسی موقت می‌شود. یک تکه یخ را در دهان قرار دهید یا از کمپرس سرد برای ناحیه درد استفاده کنید تا علائم سریع‌تر کاهش یابد.

۶. دهانشویه‌های خانگی مانند جوش شیرین

می‌توانید یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید و با آن دهان را بشویید. این روش به کاهش اسیدیته دهان و تسریع روند بهبود کمک می‌کند.

۷. مصرف مایعات زیاد و پرهیز از خوراکی‌های تحریک‌کننده

مصرف آب کافی، آب میوه‌های غیر اسیدی (مثل آب هویج)، و پرهیز از غذاهای تند، شور یا اسیدی از وخامت زخم‌ها جلوگیری می‌کند.

درمان دارویی و تخصصی آفت دهان

اگر آفت دهان شدید باشد یا به طور مکرر تکرار شود، ممکن است درمان‌های خانگی کافی نباشند. در چنین مواردی پزشک بر اساس شرایط بیمار، داروهای موضعی یا سیستمیک را تجویز می‌کند. این درمان‌ها معمولا شامل موارد زیر هستند:

۱. ژل‌ها و داروهای موضعی مسکن و ضدالتهاب

داروهایی مانند آفتین ژل، بنزوکائین (Orabase، Anbesol)، ژل فلوسینونید یا تریامسینولون می‌توانند با ایجاد لایه محافظ روی زخم، درد را تسکین دهند و بهبود را تسریع کنند. این محصولات اغلب بدون نسخه قابل تهیه هستند، اما استفاده منظم طبق توصیه پزشک یا داروساز توصیه می‌شود.

۲. دهانشویه‌های دارویی

دهانشویه‌هایی که حاوی مواد ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین گلوکونات یا پراکسید هیدروژن هستند، در کاهش باکتری‌های دهانی و پیشگیری از عفونت ثانویه مؤثرند. همچنین برخی دهانشویه‌ها دارای مواد ضدالتهاب یا تسکین‌دهنده هستند که روند بهبود را سرعت می‌بخشند.

۳. داروهای خوراکی برای آفت‌های شدید یا مکرر

در مواردی که زخم‌ها گسترده یا عودکننده باشند، پزشک ممکن است از داروهای خوراکی مثل داپسون، کورتون‌ها (مثل پردنیزولون)، متوترکسات یا داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی استفاده کند. این داروها بیشتر برای موارد مزمن و غیرقابل کنترل تجویز می‌شوند و نیاز به پیگیری و نظارت دارند.

۴. تزریق موضعی استروئید

اگر زخم‌ها بسیار دردناک یا بزرگ باشند، ممکن است پزشک از تزریق استروئید مانند تریامسینولون مستقیماً به محل آفت استفاده کند تا التهاب سریعاً کاهش یابد.

۵. لیزر درمانی

یکی از روش‌های جدید و مؤثر، استفاده از لیزر کم‌توان (Soft Laser) برای درمان آفت دهان است. این روش بدون درد بوده و معمولاً تنها در یک جلسه می‌تواند درد را تسکین داده و روند ترمیم را تسریع کند. لیزر باعث تقویت گردش خون موضعی و کاهش التهاب می‌شود.

نکاتی برای اثربخشی بیشتر درمان‌ها

• درمان را زود شروع کنید؛ هرچه سریع‌تر درمان آفت دهان آغاز شود، نتیجه بهتر و سریع‌تری خواهد داشت.
• از ترکیب درمان‌ها استفاده کنید؛ مثلاً داروی موضعی همراه با دهانشویه یا مصرف مکمل‌هایی مانند زینک و ویتامین B12 می‌توانند اثر یکدیگر را تکمیل کنند.
• درمان را ادامه دهید حتی اگر زخم رو به بهبود است؛ تا زمان ترمیم کامل، روند درمان را قطع نکنید.

اگر آفت‌ها بیشتر از ۲ هفته طول کشیدند، یا همراه با علائمی مثل تب، بی‌حسی دهان، یا خونریزی شدید بودند، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر کودکی دچار آفت دهان شده و قادر به غذا خوردن یا نوشیدن نیست، مراجعه فوری به پزشک توصیه می‌شود.

عوارض احتمالی آفت دهان در صورت عدم درمان

آفت دهان معمولاً بیماری کم‌خطر و خودمحدودی است که در بیشتر موارد بدون درمان خاص بهبود می‌یابد، اما در صورت نادیده گرفتن و عدم مراقبت مناسب، ممکن است عوارضی ایجاد شود. یکی از مهم‌ترین خطرات عدم درمان آفت دهان، ابتلا به عفونت‌های ثانویه باکتریایی است. زخم‌های باز آفتی محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها هستند که می‌تواند باعث تشدید التهاب، افزایش درد و طولانی شدن دوره درمان شود.

علاوه بر عفونت، آفت‌های مکرر و شدید می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهند. درد مداوم باعث سختی در خوردن، نوشیدن و حتی صحبت کردن می‌شود که می‌تواند منجر به کاهش اشتها، ضعف عمومی و ناراحتی روحی شود. همچنین، آفت‌های طولانی‌مدت ممکن است باعث ایجاد استرس و اضطراب شده و روند بهبودی را کند کنند. بنابراین، مراقبت به موقع و درمان مناسب آفت دهان اهمیت زیادی در پیشگیری از این عوارض دارد.

پیشگیری از آفت دهان

برای پیشگیری و درمان آفت دهان، رعایت بهداشت دهان و دندان، افزایش مصرف مایعات و استفاده از دهان‌شویه برای کاهش درد بسیار موثر است. همچنین بهتر است از آسیب به مخاط دهان مانند گاز گرفتن لب و گونه جلوگیری کرده و از مصرف غذاهای تند، شور یا اسیدی که ممکن است دهان را تحریک کنند، پرهیز شود. مکمل‌های غذایی مانند آهن، زینک و ویتامین‌های گروه B و C در افراد دارای کمبود تغذیه‌ای می‌توانند مفید باشند.

کاهش استرس و فشار روانی نیز نقش مهمی در پیشگیری از آفت دارد که با تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و ورزش امکان‌پذیر است. برای تسکین درد و کوتاه کردن مدت زخم‌ها می‌توان از مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا داروهای موضعی بدون نسخه مثل بنزوکائین استفاده کرد. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب، پوشش‌دهنده زخم یا درمان‌های تخصصی مانند تزریق استروئید موضعی و لیزر درمانی را تجویز کند.

به طور کلی توجه به موارد زیر در این راهنمای نحوه درمان آفت دهان بسیار اهمیت دارند:

• رعایت بهداشت دهان و دندان

یکی از اثربخش‌ترین روش‌ها در پیشگیری و حتی نحوه درمان آفت دهان، رعایت بهداشت دهان و دندان است. منظور ما از رعایت بهداشت و دهان و دندان این است که بعد از هر وعده غذایی، یعنی 3 بار در روز مسواک بزنید. همچنین با استفاده از نخ دندان، در نوبت آخر مسواک، تمام باقی مانده غذاها را از بین دندان‌ها و روی لثه خود از بین ببرید.

همانطور که در بخش نحوه درمان آفت دهان هم گفتیم؛ باقی مانده غذا و آلودگی‌ها در دهان شما، می‌توانند در طولانی مدت موجب التهاب و آفت دهان شوند. این روش یعنی رعایت بهداشت دهان و دندان با از بین بردن تمام موادی که ممکن است در طولانی مدت موجب آفت دهان شوند، به شما در پیشگیری از آفت دهان بسیار کمک می‌کند.

• دوری از غذاهای اسیدی، شور یا تند

ثه و دهان به طور کلی منطقه حساسی‌ست. از این برخی از غذاها، مانند غذاهای شور، تند و فلفلی، یا اسیدی مانند لواشک‌های بسیار ترش می‌توانند به این ناحیه حساس، یعنی لثه‌های شما آسیب بزند. این آسیب در ادامه می‌تواند منجر به آفت دهان شود. از این رو یکی دیگر از روش‌های پشیگیری از آفت دهان، دوری از غذاهای اسیدی، شور و تند است.

همچنین ممکن است به برخی مواد موجود در غذا حساسیت داشته باشید. از این رو در تغذیه خود نیز مراقب باشید و در صورت نیاز با متخصص تغذیه مشورت کنید.

• از استرس و اضطراب دور بمانید!

همانطور که در بالا قبل از ارائه نحوه درمان آفت دهان گفتیم، استرس و اضطراب نیز یکی دیگر از دلایل آفت دهان هستند. بنابراین برای پیشگیری از آفت دهان، تکنیک‌های کاهش استرس مانند تمرکز حواس و مدیتیشن را امتحان کنید.

• زینک به مقدار کافی.

همانطور که گفتیم، یکی از دلایل و علل بروز آفت دهان، کمبود زینک است. یا به عبارت دیگر، در بدنی که زینک یا روی کم‌تری باشد، احتمال بروز آفت دهان افزایش می‌یابد. از این رو حتما از روش‌های طبیعی مانند مصرف مواد غذایی سرشار از زینک و یا از طریق مکمل‌های بهداشتی این کار را انجام دهید.

• استفاده از خمیردندان فاقد سدیم لوریل سولفات (SLS)

برخی خمیردندان‌ها حاوی ترکیبی به نام سدیم لوریل سولفات هستند که باعث تحریک مخاط دهان می‌شود. در افرادی که مستعد آفت هستند، این ترکیب می‌تواند احتمال بروز زخم‌های آفتی را افزایش دهد. بنابراین استفاده از خمیردندان‌های بدون SLS می‌تواند گزینه‌ای پیشگیرانه و مناسب باشد.

• تقویت سیستم ایمنی بدن

بدن ضعیف، بیشتر مستعد ابتلا به زخم‌های آفتی است. بنابراین برای پیشگیری، حتماً به تقویت سیستم ایمنی توجه کنید. خواب کافی، تغذیه متعادل، ورزش منظم، مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه و مدیریت استرس، همگی به حفظ قدرت ایمنی بدن کمک می‌کنند.

• جلوگیری از آسیب فیزیکی به دهان

بسیاری از زخم‌های آفتی پس از آسیب فیزیکی به دهان ایجاد می‌شوند. مثل گاز گرفتن لب و زبان، استفاده از مسواک سخت، یا گذاشتن ابزارهای دندانی نامناسب. بنابراین استفاده از مسواک نرم، آرام مسواک زدن و جلوگیری از گاز گرفتن‌های ناخواسته می‌تواند از این آسیب‌ها جلوگیری کند.

• مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک

گاهی وجود مشکلات دندانی، پلاک، پوسیدگی یا پروتز نامناسب می‌تواند مخاط دهان را تحریک کند و باعث بروز آفت شود. بررسی‌های دوره‌ای توسط دندانپزشک می‌تواند این مشکلات را زود تشخیص دهد و از بروز زخم جلوگیری کند.

• نوشیدن آب کافی در طول روز

دهان خشک، محیط مناسبی برای تحریک و بروز زخم‌های آفتی ایجاد می‌کند. نوشیدن آب کافی باعث مرطوب ماندن محیط دهان، کاهش التهاب و کمک به دفع مواد زائد از بدن می‌شود. این کار در پیشگیری از آفت دهان نقش مؤثری دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه آفت دهان اغلب مشکل خفیف و خودمحدودشونده‌ای است، اما در برخی موارد نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. آفت‌های ساده معمولاً طی ۷ تا ۱۴ روز بهبود می‌یابند، اما اگر این شرایط را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید:

• آفتی که بیش از ۲ هفته طول کشیده و بهبود نیافته است
• آفت‌های بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر یا با درد شدید
• تکرار مکرر آفت‌ها بدون دلیل مشخص
• همراه بودن آفت با تب، ضعف یا تورم غدد لنفاوی
• زخم‌هایی که مانع غذا خوردن یا نوشیدن می‌شوند
• مشاهده خونریزی، بوی بد دهان یا ترشح چرکی از زخم‌ها

این موارد ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات خودایمنی، کمبودهای تغذیه‌ای شدید یا حتی مشکلات ویروسی خاص باشند. در این شرایط، درمان خودسرانه ممکن است نتیجه‌ای نداشته باشد یا حتی وضعیت را بدتر کند. پزشک با انجام بررسی‌های دقیق و آزمایش‌های لازم، علت زمینه‌ای را شناسایی کرده و درمان مناسب را تجویز می‌کند.

جمع بندی

دهان، زبان و لثه‌ها جزو مهم‌ترین اعضا و بخش‌های بدن ما هستند که هر روز با آن سر و کار داریم. از این رو مراقبت از آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. از طرفی دیگر یکی از مشکلات و بیماری‌هایی که هر انسانی در زندگی خود به آن مبتلا می‌شود، آفت دهان است. به همین دلیل در این مقاله از درمانگاه انصار به نحوه درمان آفت دهان پرداخته‌ایم و چندتا از بهترین روش‌ها را آورده‌ایم.