مضرات آلودگی هوا برای سلامتی انسان
آلودگی هوا از راه‌های مختلفی وارد جو زمین می‌شود. امروزه بیشتر آلودگی هوا توسط مردم ایجاد می‌شود و به شکل انتشار گازهای گلخانه‌ای از کارخانه‌ها، خودروها، هواپیماها یا نیروگاه‌ها است. همچنین دود سیگار نیز آلودگی هوا محسوب می‌شود. به عواملی که توسط انسان‌ها ایجاد شده باشد عوامل انسانی آلوده کننده هوا گفته می‌شود. برخی دیگر از عوامل آلودگی هوا نیز وجود دارند که مانند دود ناشی از آتش سوزی یا خاکستر ناشی از آتشفشان‌ها، به طور طبیعی اتفاق می‌افتند، که به آنها عوامل طبیعی گفته می‌شود. در این مطلب از درمانگاه انصار قصد داریم درباره مضرات آلودگی هوا برای سلامتی انسان صحبت کنیم؛ با ما همراه باشید.
در نظر عموم مردم، آلودگی هوا به عنوان دود کارخانه‌های بزرگ یا اگزوز خودروها در نظر گرفته می‌شود اما انواع زیادی از آلودگی هوا داخل خانه نیز وجود دارد. گرم کردن خانه با سوزاندن موادی مانند نفت سفید، چوب و زغال سنگ می‌تواند هوای داخل خانه را آلوده کند. خاکستر و دود ناشی از آنها تنفس را دشوار کرده و به دیوار، غذا و لباس‌های شما می‌چسبند و موجب ایجاد برخی بیماری و حساسیت‌ها می‌شوند. گاز طبیعی رادون یک ماده سرطان‌زا است که می‌تواند در خانه‌ها نیز تولید شود. رادون از طریق سطح زمین آزاد می‌شود. هرچند امروزه با استفاده از سیستم‌های پیشرفته نصب شده توسط متخصصان می‌توانند سطح رادون را کاهش دهند.
آلودگی هوا چه تأثیری بر سلامت ما دارد؟
ریه‌ها هم مانند باقی اعضای بدن نیاز به تغذیه دارند؛ با این تفاوت که ریه‌ها از هوا و اکسیژن به عنوان مواد غذایی استفاده می‌کنند. حالا در نظر بگیرید که شما هر روز غذای آلوده (سمی) مصرف کنید. به مرور زمان بدن شما ضعیف‌تر می‌شود و در آخر تهدید جدی برای سلامتی شما وجود دارد. ریه‌ها هم همینطور هستند و آلودگی هوا برای آنها مانند غذای سمی است که وارد معده خود می‌کنیم. از جمله مضرات آلودگی هوا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- بیماری‌های تنفسی
آلودگی هوا می‌تواند بر سلامت ریه تأثیر بگذارد و در ایجاد آمفیزم، آسم و سایر بیماری‌های تنفسی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) نقش دارد. آمفیزم به آسیب تدریجی بافت ریه، به‌ویژه تخریب آلوئول‌ها (کیسه‌های هوایی کوچک) گفته می‌شود. بیماری انسدادی مزمن ریه یا COPD گروهی از بیماری‌های ریوی شامل آمفیزم و برونشیت مزمن هستند که باعث انسداد جریان هوا و مشکلات تنفسی می‌شوند.
بیماری‌های تنفسی آلودگی هوا
2- بیماری‌های قلبی عروقی
آلودگی هوا می‌تواند به دیواره‌های داخلی رگ‌های خونی آسیب برساند و باعث باریک شدن و سخت‌تر شدن آنها شود. این موضوع می‌تواند فشارخون را افزایش دهد و بر قلب فشار بیاورد.مطالعات نشان داده‌اند که بین قرار گرفتن کوتاه‌مدت روزانه زنان، پس از یائسگی، در معرض اکسیدهای نیتروژن و افزایش خطر سکته مغزی ارتباطی وجود دارد.قرار گرفتن افراد سالخورده در معرض آلودگی هوای ناشی از ترافیک وسایل‌نقلیه موتوری، می‌تواند منجر به کاهش سطح کلسترول خوب (HDL) و بالا رفتن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی شود.
قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای ناشی از ترافیک وسایل‌نقلیه موتوری، خطر بالا رفتن فشارخون در دوران بارداری را افزایش می‌دهد. فشارخون بالا در دوران بارداری علت اصلی زایمان زودرس، وزن کم نوزاد در زمان تولد و بیماری یا مرگ مادر و جنین است.
3- سرطان
یک مطالعه‌ی بزرگ نشان داده است که زندگی در نزدیکی جاده‌ها یا خیابانهای پر رفت‌وآمد ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان افزایش دهد. مطالعه دیگری نشان داد که مواد سمی موجود در هوا، به‌ویژه متیلن کلراید که در محصولاتی مانند پاک‌کننده‌های رنگ‌ها استفاده می‌شود نیز، با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط است. کار کردن مستقیم با بنزن، یک ماده شیمیایی صنعتی و جزئی از بنزین، می‌تواند باعث سرطان خون شود.
سرطان آلودگی هوا
4- تاثیر آلودگی هوا بر سیستم عصبی
ذرات ریز و بسیار ریز (به ترتیب با قطر کمتر از 2.5 و کمتر از 0.1 میکرومتر) می‌توانند در ریه ها رسوب کنند، به گردش خون سیستمیک نفوذ کرده و در نهایت از سد خونی مغزی عبور کنند. هنگامی که آلاینده‌ها به مغز می‌رسند، سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در میانجیگری سمیت عصبی ایفا می‌کنند.
میکروگلیا، سلول‌های ایمنی ساکن در مغز، ممکن است به آلاینده‌ها حمله کند که منجر به التهاب عصبی از طریق انتشار سیتوکین‌ها و گونه‌های اکسیژن می‌شوند. التهاب عصبی یا استرس اکسیداتیو ناشی از میکروگلیا نیز می‌تواند در غیاب انتقال مستقیم به مغز رخ دهد. به عنوان مثال، آلاینده‌های گازی، مانند ازن، می‌توانند ماکروفاژهای ریوی را فعال کنند، که منجر به واکنش التهاب ریه شده که بر سیستم عصبی مغز تأثیر می‌گذارد بنابراین، قرار گرفتن در معرض آلاینده هوا می‌تواند منجر به اثرات نامطلوب عصبی از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مغز شود.
چه کسانی بیشتر در معرض تاثیر منفی آلودگی هوا بر روی سلامتی قرار دارند؟
- سالمندان
- کودکان
- کسانی که در خارج از منزل فعال هستند
- کسانی که بیماری قلبی دارند
- کسانی که در نزدیکی مناطق صنعتی یا خیابانهای شلوغ زندگی می کنند
- کسانی که مشکلات تنفسی یا بیماری ریوی دارند
مضرات آلودگی هوا برای سلامت کودکان
- بررسی اثرات بلندمدت آلودگی هوا بر سلامت تنفسی کودکان نشان داده است که:
- سطوح بالاتر آلودگی هوا باعث افزایش عفونت‌های تنفسی و منجر به غیبت بیشتر از مدرسه می‌شود.
- کودکانی که در فضای باز با آلودگی اوزون بالا فعالیت ورزشی انجام می‌دهند بیشتر درخطر ابتلا به آسم هستند.
- کودکانی که در نزدیکی جاده‌های پر رفت‌وآمد زندگی می‌کنند، درخطر ابتلا به آسم هستند.
- احتمال بروز علائم برونشیت در کودکان مبتلابه آسم که در معرض سطوح بالایی از آلاینده‌های هوا قرار دارند، بیشتر است.
- زندگی در شهرهای با سطح آلودگی هوای بالاتر می‌تواند باعث آسیب ریه شود.
مضرات آلودگی هوا برای سلامت کودکان
سالمندان و آلودگی هوا
بیماری آلزایمر و زوال عقل ناشی از آن، یک چالش مهم برای افراد سالخورده است. مطالعات نشان داده است که آلودگی هوا و ذرات ریز موجود در هوا، خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهند. آلودگی هوای با ذرات ریز همچنین با تسریع مشکلات حافظه و زوال مغزی شبیه آلزایمر مرتبط است که در بین زنان ۶۵ سال و بالاتر دیده می‌شود. همچنین، آلودگی هوا با خطر ابتلا به اختلالات عصبی ازجمله بیماری پارکینسون مرتبط است. در سالمندان، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوای ناشی از ترافیک وسایل‌نقلیه موتوری ممکن است به‌طور قابل‌توجهی ناتوانی جسمی را تسریع کند.
علائمی که ممکن است به دلیل آلودگی هوا تجربه کنید:
علائم اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- سردرد یا سرگیجه
- سرفه و عطسه
- خس خس سینه یا مشکل در تنفس
- مخاط بیشتر در بینی یا گلو
- خشکی یا تحریک چشم، بینی، گلو و پوست
شما ممکن است بعد از چند دقیقه یا چند ساعت متوجه این علائم شوید و بعد از ترک محل آلوده احساس بهتری پیدا کنید. افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی ممکن است علائم مکرر و شدیدتری را تجربه کنند. همچنین ممکن است برای کاهش این علائم به داروهای بیشتری احتیاج داشته باشند.
درمان علائم ناشی از مواجهه با آلودگی هوا
همان طور که گفتیم، مواجهه با آلودگی هوا می‌تواند موجب بروز علائم مختلفی در کوتاه‌مدت شود و در درازمدت نیز می‌تواند بیماری‌های جدی ایجاد کند. سردرد یکی از علائم اذیت‌کننده‌ای است که خصوصاً در افراد مستعد سردرد در شهرهای آلوده شایع‌تر است. برای درمان سردرد ناشی از آلودگی هوا می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن استفاده کنید. نوشیدن شیر گرم و دم‌نوش گل‌گاوزبان نیز می‌تواند تا حد زیادی به شما کمک کند.
برای درمان سرفه ناشی از آلودگی هوا غرغرۀ آب‌نمک می‌تواند به شما کمک کند. دقت داشته باشید هنگامی که مواد خارجی وارد ریه می‌شود، در موکوز و مخاط موجود در مجاری به دام می‌افتد، در این حالت با فعال‌شدن رفلکس سرفه، بدن سعی در خارج‌کردن این ذرات دارد بنابراین بهتر است از داروهای مهارکنندۀ سرفه استفاده نکنید. یک لیوان پر از آب گرم بردارید و نصف قاشق نمک در آن حل کنید و غرغره کنید. این کار به کاهش سوزش گلو کمک می‌کند و همچنین موجب تسهیل خروج خلط و ذرات می‌شود.
درمان علائم ناشی از مواجهه با آلودگی هوا
روش‌های مقابله با آلودگی هوا چیست؟
برای اینکه با آلودگی هوا مقابله کنیم و اثرات آن را از بین ببریم می‌توان اقداماتی انجام داد که به شرح زیر است:
- مصرف آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، ویتامین A و ویتامین E، موجب تقویت سیستم ایمنی می شود.
- مصرف شیر و لبنیات کم چرب: کلسیم موجود در لبنیات و شیر مانع جذب سرب موجود در آلاینده‌های هوا می‌شود؛ به همین دلیل سیستم ایمنی تقویت می شود.
- مصرف مواد غذایی دارای سدیم، روی یا زینک و منیزیم می‌توانند، مانع جذب مواد سمی و مضر موجود در آلاینده‌های هوا مانند سرب شوند.
- مصرف مواد پروتئینی مانند گوشت‌ها، ماهی، مرغ، آجیل‌ها، حبوبات، تخم مرغ و میوه‌ها و سبزیجات تازه که دارای برگ‌های سبز تیره رنگ هستند، می‌توانند در دفع ذرات آلاینده وارد شده به بدن موثر باشند.
- مصرف ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون، موجب تقویت ریه‌ها می‌شوند. این ماده غذایی مهم به دفع آلاینده‌های وارد شده به بدن کمک می کند.
- انجام حرکات ورزشی در منزل می‌تواند موجب تقویت سیستم ایمنی شود.
- داشتن خواب خوب در شب موجب تقویت بدن می‌شود.
- کنترل استرس و اضطراب نیز می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی و کاهش تولید رادیکال‌های آزاد موثر باشد.
کلام اخر
بیماری‌ها و آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با هم دارند، هرچه میزان آلودگی هوا بیشتر باشد، شدت واگیردار بودن و عوارض ایجاد شده از طرف بیماری‌های تنفسی و عصبی افزایش می‌یابد. همچنین الودگی هوا می‌تواند در انتقال ویروس‌های تنفسی مانند ویروس‌های آنفولانزا و کرونا مؤثر باشد. افرادی که مستعد ابتلا به عفونت هستند، بیماران مبتلا به عارضه‌های تنفسی و قلبی، سالمندان، زنان باردار و کودکان در معرض هوای آلوده سریعتر به عفونت تنفسی دچار می‌شوند.
